Değerli Taşlar Hakkında

Değerli Taşlar

Hakkında Genel Bilgiler

Yazan: Yavuz İşçen

Değerli Taşların Özellikleri

Doğada bulunan mineralleri değerli ya da değersiz olarak ayırmamızı sağlayan bilimsel bir ölçüt bulunmamaktadır. Diğer minerallere oranla daha az bulunan, görünüşleri güzel ve etkileyici olanlar, insanlar tarafından değerli olarak kabul edilmiş ve ‘değerli taşlar’ adı altında toplamışlardır. Değerli taşların önemli özelliklerinden birisi de, kristal yapıları, ışık geçirgenlikleri ve ışığı yansıtma özellikleridir. Bu nedenle bazı değerli taşlara ışık altında bakıldığında değişik renk oyunları görülebilmektedir. Değerli taşlar, kimyasal formüllerine ve gösterdikleri yapısal özelliklere göre bilimsel olarak çeşitli şekillerde sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırmaya sonradan organik kökenli inci, mercan, kehribar, fildişi ve sedef gibi değerli bazı maddeler de eklenmiştir.

Gemoloji nedir?

Doğada bulunan değerli taşların araştırılması, bulunması, tanımlanması ve sınıflandırılması gibi konularla ilgilenen bilim dalına gemoloji denilmektedir. Gemolojiyi kısaca değerli taşları inceleyen bilim dalı olarak tanımlayabiliriz. Değerli taşlar üzerinde uzmanlaşmış kişilere ise gemolog adı verilmektedir. Mineralleri inceleyen bilim dalı (mineroloji), taş işlemeciliği ve takı tasarımı gibi konular gemoloji ile yakın ilişki içindedir.

Değerli Taş Koleksiyonculuğu

Takı taşı, süs eşyası, hediyelikler ve günlük hayatımızdaki bazı eşyalarının yapımında kullanılan değerli taşlar, geniş bir kullanım alanına sahiptirler. Ancak çok eski dönemlerden itibaren insanların değerli taşları koleksiyon amacıyla biriktirdikleri de bilinmektedir. Dünya üzerinde 3000 kadar mineral vardır. Bunların içinde değerli taş olarak kullanılanların sayısı 100 kadardır. Bunlardan yaklaşık 50 tanesi ülkemizde de bulunmaktadır. Değerli taş koleksiyonculuğu yapmak isteyenler, aynı taşın farklı renklerini, kristal ya da doğal biçimleri ile işlenmiş örneklerini de toplarlarsa taşların dünyasını daha çabuk kavrayabilirler. Böylece herhangi bir değerli taş gördüğümüzde onu tanımak daha kolay olur.

Değerli Taş koleksiyonculuğunun bize kazandıracakları

Değerli taşlar bilgisine sahip olmak, hayatın birçok alanında karşılaşacağımız değerli taşları ayırt edebilmemizi ve tanımamızı sağlar. Müzelerde gördüğümüz eserlerden, antikacılarda gördüğümüz eski eşyalara, kuyumcularda ve takı dükkanlarında gördüğümüz takılara kadar çeşitli materyaller üzerinde kullanılan değerli taşların neler olduğunu bilmek hayata farklı bir gözle bakmak demektir. Değerli taş koleksiyonu yapmak, edineceğimiz bilgi birikiminin yanı sıra emek harcayarak bir şeye sahip olmanın önemini ve sahip olduklarımızın değerini bilmemizi bize öğretir.

Değerli Taş koleksiyonu yapanların dikkat etmesi gerekenler

Değerli taşlarımız ısıdan ve ışıktan olumsuz etkilenirler. Fazla ısı taşlarımızın renklerinde değişmelere neden olabilir. Aynı şekilde gözle görünmeyen mor ötesi, kızılötesi ve radyoaktif ışınlar taşlarımıza zarar verir. Taşlarımızı bu tür ışınlardan korumamız gerekir. Güneşten dünyamıza ulaşan ışıklar atmosferden geçerken büyük oranda zararlı etkilerinden arınırlar. Ancak yine de taşlarımızı uzun süre güneşte bırakmamalıyız. Hatta güneş ışığından olumsuz etkilendiği için ‘gece takısı’ olarak adlandırılan ve sadece gece kullanılan takı taşları vardır. Güneş ışınlarının yanı sıra asitler ve bazı kimyasal maddeler taşlarımıza zarar verebilir. Bu tür maddeleri taşlarımıza değdirmememiz gerekir. Bu konuda sık yapılan bir hata, taşlarımız üzerine yapışkan maddeler sürerek etiket yapıştırmaktır. Her türlü yapıştırıcının kimyasal maddeler içerdiği unutulmamalıdır. Değerli taşlarımızın temizliği için sadece su kullanılmalıdır. Sabun ve deterjan ile temizlik yapılmamalıdır.

Değerli Taşların İşlenmesi

Doğada bulunan değerli taşların kullanılabilmesi için bazı işlemlerden geçirilmesi gerekir. Özel makineler ve ekipmanlarla gerçekleştirilen bu işlemler sırasında muntazam olmayan taşlar, ‘tambur’ adı verilen makinelerde biçimlendirilir ve yuvarlatılır. Daha sonra ‘cilalama’ adı verilen parlatma işlemi uygulanır. Bu işlen sonrası değerli taşlarımız kullanılabilecek hale gelir. Bazı taşlar kristal yapılarına göre bazıları ise plaka şeklinde kesilerek kullanılırlar. Taşlara delik açmak ise sadece elmas uçlu özel matkaplar ile yapılabilmektedir. Bazen de değerli taşların renkleri daha koyulaştırılarak ya da farklılaştırılarak değişik görüntüler elde edilir. Bunun için taşlar ısısı ayarlanabilen fırınlarda belli derecelerde ısıtılır.

Yapay Olarak Üretilen Değerli Taşlar

Son yıllardaki bilimsel gelişmeler, laboratuar ortamında bazı değerli taşların yapay olarak üretilmesini sağlamıştır. Böylece doğada örneği bulunan taşlar kullanılarak ya da tamamen yapay yöntemlerle bazı taşlar üretilebilmiştir. Bunların arasında elmas, yakut ve zümrüt gibi ender rastlanan taşlar da bulunmaktadır. Bu çalışmanın temelinde zor bulunan ve pahalı olan taşların ucuza mal edilmesi anlayışı yatmaktadır. Bugün çok sayıda değerli taş yapay olarak üretilebilse bile yine de karşılaştığımız değerli taşların çoğu doğadan sağlanmaktadır. Taş koleksiyonu yapanların alacakları taşların gerçek olmasına dikkat etmeleri ve gerçek taşları yapay olanlardan ayırt etmeyi öğrenmeleri gerekir.

Değerli Taşlar ve İnanışlar

Eski çağlardan bu yana değerli taşlar, insanlarda hayret duygusu uyandırmış ve güzellikleri ile onları şaşırtmıştır. Böylelikle insanlar, değerli taşlara olduğundan farklı anlamlar yükleme eğilimi içine girmişlerdir. Eski Türk topluluklarında ‘uğur taşları’ ve Kızılderililerde ‘ay taşları’ bunlara güzel örneklerdir. Günümüzde bazı değerli taşların bazı hastalıklara iyi geldiği yolundaki inanışlar ile burçları değerli taşlarla ilişkilendirmek ve her burca bir ya da birkaç değerli taş eşlemek yaygın bir eğilimdir. Bilimsel bir yanı olmayan bu yaklaşımların çoğu ticari beklentilere göre şekillenmiştir. Bu nedenle her burç için farklı taşlardan oluşan birçok liste ile karşılaşmanız doğaldır. Aşağıda bu konuda çıkartılmış listelerden birini bulabilirsiniz.

Burçlar ve Taşları

Koç Burcu: Ametist, Akuamarin, Elmas, İnci, Jasper, Mercan, Opal, Safir, Sedef, Sitrin

Boğa Burcu: Elmas, Firuze, Kalsedon, Kaplan Gözü, Krizokol, Opal, Safir, Yeşim, Zümrüt

İkizler Burcu: Akik, Aytaşı, Hematit, Krizoprast, Pembe Kuvars, Opal, Opsidyen, Zümrüt

Yengeç Burcu: Akik,  Amazonit, Amber, Aytaşı, Firuze, İnci, Jasper, Kaplan Gözü, Kuvars

Aslan Burcu: Akik, Amber, Hematit, Krizoprast, Kaplan Gözü, Lal, Rodonit, Topaz, Yeşim

Başak Burcu: Akik, Amber, Ametist, Fildişi, Opsidyen, Safir, Sedef, Yeşim

Terazi Burcu: Amber, Aytaşı, Jasper, Lapis Lazuli, Mercan, Opal, Rodonit, Safir, Turmalin

Akrep Burcu: Akuamarin, Beril, Krizoprast, Kuvars, Malahit, Opal, Safir, Turmalin, Yakut

Yay Burcu: Firuze, Jasper, Kalsedon, Krizolit, Lal, Opsidyen, Safir, Topaz, Yakut, Zirkon,

Oğlak Burcu: Amber, Firuze, Jasper, Kuvars, Lal, Malahit, Obsidyen, Yakut, Zirkon, Zümrüt

Kova Burcu: Ametist, Fildişi, Gümüş, Hematit, Lal, Lapis Lazuli, Yeşim, Yakut, Zirkon

Balık Burcu: Agat, Akik, Akuamarin, Ametist, Aytaşı, Firuze, Mercan, Rodonit

Yazan: Yavuz İşçen / Ankara

Kasım 2011

e-posta: yavuziscen@gmail.com

www.cappadociaexplorer.com